زندگی می‌تواند چیزی شبیه بافتی پیچیده و زیبا باشد. بافتی که هر کدام از ما الیاف آن هستیم و داستان‌ها و تجربیات متفاوتی را در هم می‌آمیزیم. اما همانطور که هر بافتی می‌تواند بر اثر گذر زمان دچار تغییراتی شود؛ بدن ما هم ممکن است در معرض بیماری‌هایی قرار بگیرد که اختلالاتی در فرایند زندگی ما به همراه می‌آورند. یکی از این بیماری‌ها، سرطان دهانه رحم است که مای‌لیدی در نظر دارد با توجه به مسئولیت اجتماعی خود مبنی بر آگاهی‌بخشی درباره سلامت زنان – که اولین قدم برای حفظ سلامتی و مراقبت از خود در برابر بیماری است- آگاهی همگان را نسبت به این موضوع افزایش دهد.
سرطان دهانه رحم بر خلاف تصور خیلی از افراد، یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در زنان و در عین حال، قابل پیش‌گیری‌ترین سرطان‌هاست و امسال می‌خواهیم با شعار «سبز می‌تواند سفید باشد» قدم در مسیر آگاهی، پیشگیری، تشخیص به موقع و درمان آن برداریم. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا نگاهی به علائم، روش‌های تشخیص، شیوه‌های پیشگیری و درمان سرطان دهانه رحم داشته باشیم.
سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم، زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالم در دهانه رحم تغییراتی در DNA خود ایجاد می‌کنند و باعث رشد سلول‌های غیر طبیعی در هر جایی از دهانه رحم می‌شوند. دهانه رحم، قسمت پایینی رحم است که به واژن متصل می‌شود و به آن، گردن رحم نیز می‌گویند.
تقریبا همه سرطان‌های دهانه رحم در اثر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شوند که عمدتا از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و با واکسن قابل پیشگیری است. البته در بیشتر موارد، سیستم ایمنی HPV را از بدن پاک می‌کند ولی عفونت مداوم بر اثر آن می‌تواند باعث ایجاد سلول‌های غیر طبیعی شود که به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند. به طور معمول، 15 تا 20 سال طول می‌کشد تا سلول‌های غیر طبیعی به سرطان تبدیل شوند ولی در زنانی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف است و HPV خود را درمان نکرده‌اند، این فرایند سریع‌تر انجام شده و 5 تا 10 سال طول می‌کشد. لازم است بدانید که سرطان دهانه رحم معمولا بسیار کند رشد می‌کند و اینکه چقدر این موضوع جدی است به بزرگی آن و سلامت عمومی بدن بستگی دارد.
سرطان دهانه رحم، چهارمین سرطان شایع در میان زنان در جهان است که سالانه ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ مورد جدید بروز از ابتلا به سرطان دهانه رحم در کشور ما یافت می‌شود. از هر ۱۰ زن ۳۰ تا ۵۰ ساله ایرانی، تنها ۴ زن تست غربالگری انجام داده است که این آمار نسبت به میزان ابتلا بسیار کم است.
به همین منظور، سازمان جهانی بهداشت سرطان دهانه رحم را به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی به رسمیت شناخته است و سه هدف را برای تمامی کشورها تا پایان سال 2030 تعیین کرده است:
- واکسینه‌شدن 90 درصد از دختران تا سن 15 سالگی
- غربالگری 70 درصد زنان 35 تا 45 سال
- تحت درمان بودن 90 درصد از زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم
علائم سرطان دهانه رحم
در ابتدا ممکن است سرطان دهانه رحم هیچ علامتی از خود نشان ندهد. ولی هر چه پیشرفته‌تر می‌شود، علائم زیر را می‌تواند از خود نشان دهد:
- خونریزی واژینال در حین یا بعد از رابطه جنسی، بین دوره‌های قاعدگی یا بعد از یائسگی
- خونریزی قاعدگی شدیدتر و طولانی‌تر از حد معمول
- ترشحات رقیق خونی از واژن همراه با بوی ناخوشایند
- درد در ناحیه لگن، قسمت پایین کمر یا در قسمت تحتانی شکم
- درد هنگام رابطه جنسی
- کاهش وزن، خستگی یا کاهش اشتها
- تورم در پاها
توجه داشته باشید که بعضی از این علائم بسیار رایج هستند و می‌توانند در شرایط مختلف رخ دهند. از این رو، داشتن هر یک از آن‌ها لزوما به معنای ابتلا به سرطان دهانه رحم نیست. ولی از آنجایی که همیشه و به طور ویژه درباره این سرطان خاص، پیشگیری بهتر از درمان است و تشخیص زودهنگام آن ارتباط مستقیمی با افزایش احتمال موفقیت درمان دارد، مراجعه به پزشک الزامی است. همچنین می‌توانید علائم واژینال خود را در اپلیکیشن هرلایف ثبت کنید.
عوامل خطر سرطان دهانه رحم
- سیستم ایمنی بدن ضعیف
- وجود عفونت‌های مقاربتی (STI) شامل HPV، زگیل تناسلی، کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس
- تعداد زایمان‌ها
- پایین بودن سن در اولین بارداری و حتی در اولین رابطه جنسی
- مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی
- سیگار کشیدن
- داشتن سن زیر 45 سال
- سابقه ایدز
- انجام عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی)
- سابقه سرطان واژن، کلیه یا مثانه
- قرار گرفتن در معرض رژیم DES برای ممانعت از سقط جنین
ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که پس نقش وراثت در این سرطان چیست؟
بر خلاف و تخمدان که ارثی هستند، وراثت در سرطان دهانه رحم چندان نقشی ندارد و به همین دلیل با انجام چکاپ‌های منظم و داشتن سبک زندگی سالم می‌توان از آن پیشگیری کرد.
راهکارهای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم
البته که همیشه نمی‌توانیم از سرطان دهانه رحم پیشگیری کنیم. اما کارهایی هستند که می‌توان برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان رحم انجام داد.
- واکسن HPV
از سال 2023، 6 واکسن HPV در سراسر جهان موجود هستند که همگی در برابر انواع پرخطر HPV 16 و 18 که بیشترین آمار سرطان دهانه رحم را از آن خود کرده‌اند، مقاوم شده‌اند و می‌توانند با پیشگیری از عفونت HPV و سرطان دهانه رحم، از بدن مراقبت کنند.
به همه دختران 9 تا 14 ساله توصیه می‌شود تا قبل از برقراری هرگونه رابطه جنسی، واکسن HPV را تزریق کنند. این واکسن از بدن در برابر تمامی سرطان‌های ناشی از HPV و زگیل تناسلی مراقبت می‌کند. بدن در سنین پایین‌تر، واکنش بهتری به این سرطان از خود نشان می‌دهد. البته اگر این سن را پشت سر گذاشته‌اید هم توصیه می‌کنیم با مشورت پزشک خود این واکسن را تزریق کنید- حتی اگر طی عمل هیسترکتومی، رحم خود را برداشته‌اید.
واکسن ممکن است به صورت 1 یا 2 دوز تزریق شود. ولی افرادی که سیستم ایمنی بدن نسبتا ضعیفی دارند، بهتر است 2 تا 3 دوز دریافت کنند. البته در بعضی از کشورها، برای کاهش بیشتر شیوع HPV و جلوگیری از سرطان‌های ناشی از آن در مردان، واکسیناسیون پسران را نیز در دستور کار خود قرار داده‌اند. توصیه می‌شود حتما برای تزریق یا عدم تزریق، تعداد دوزها و سایر موارد مرتبط با واکسن HPV که به گارداسیل معروف است، با پزشک خود مشورت کنید.
- غربالگری دهانه رحم
زنان باید از سن 21 سالگی به بعد، هر چند سال یکبار غربالگری سرطان دهانه رحم که معمولا آن را به نام آزمایش پاپ اسمیر می‌شناسند، انجام دهند. زنانی که مبتلا به HIV هستند، 6 برابر بیشتر در معرض سرطان رحم هستند، بنابراین لازم است هر 3 سال یکبار غربالگری را انجام دهند. در زنان 39 تا 59 ساله انجام آزمایش غربالگری HPV و پاپ اسمیر حداقل 10 سال یکبار توصیه شده است.
از آنجایی که در پیش سرطانی‌ها، به ندرت علائمی دیده می‌شود؛ بنابراین غربالگری منظم دهانه رحم می‌تواند به یافتن و درمان هر گونه تغییری در سلول‌های دهانه رحم قبل از تبدیل شدن به سرطان کمک کند.
خوب است بدانید که سرطان دهانه رحم در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است و شناخت علائم، مراجعه به پزشک و انجام توصیه‌های پزشکی برای رفع هر گونه نگرانی یک گام حیاتی به حساب می‌آید. البته اگر سرطان به مراحل پیشرفته‌تر برسد هم به شرط تشخیص به موقع، با جراحی، رادیوتراپی یا شیمی درمانی قابل درمان است. سرطان‌هایی که دیر تشخیص داده می‌شوند نیز با درمان مناسب و مراقب‌های تسکینی کنترل می‌شود.
- برقراری رابطه جنسی ایمن
- عدم مصرف دخانیات
- داشتن رژیم غذایی متعادل
و اما در ایران…
ایران ۳۳.۵ میلیون نفر جمعیت زنان بالای ۱۵ سال دارد که در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند. بنا بر تحقیقات انجام شده، هر ساله ۱۰۵۶ زن به این بیماری مبتلا می‌شوند که ۶۴۴ نفر از آن‌ها بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. سرطان دهانه رحم، چهاردهمین سرطان شایع در بین زنان ایرانی و دهمین سرطان شایع در بین زنان ۱۵ تا ۴۴ سال است.
این‌طور تخمین زده شده است که حدود ۲.۸ درصد زنان در جمعیت عمومی در یک زمان معین دارای عفونت HPV 16/18 دهانه رحم هستند و ۵۸.۶ درصد از سرطان‌های دهانه رحم به HPV ۱۶ یا ۱۸ نسبت داده شده‌اند.
با این حال، برنامه تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان دهانه رحم در سه سطح برای زنان ایرانی در نظر گرفته شده است که زنان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
کلام آخر
سرطان دهانه رحم، تنها بیماری غیر واگیر است که با مراقبت می‌توان از آن پیشگیری کرد و حتی کلا به آن دچار نشد. فقط کافی است با آگاهی بیشتر از آن، شناخت علائم و انجام معاینات و چکاپ‌های منظم از خود در مقابل آن مراقبت کرد و وقتی راه چاره‌اش وجود دارد از آن استفاده کرد. سعی کنیم با افزایش دانش خود، اشتراک آن با دیگران و برداشتن قدم‌های کوچک تاثیرگذار نه تنها به خود، بلکه به حفظ سلامت جامعه زنان کمک کنیم.
مررسی برای تمام تولیدمحتواها و آگاهی رسانی هاتون 🙏🌱