آی یو دی چیست و چطور از حاملگی جلوگیری می‌کند؟

کد نظام پزشکی ۸۵۸۰۸

پزشک تاییدکننده: دکتر مریم الماسی

جراح و متخصص زنان، لاپاراسکوپی، هیستروسکوپی و عضو انجمن علمی جراحی‌های کم‌تهاجمی زنان

کد نظام پزشکی: ۸۵۸۰۸

آی یو دی (IUD) یکی از روش‌های رایج و موثر جلوگیری از بارداری است. این دستگاه کوچک داخل رحم قرار گرفته و به‌دلیل اثربخشی بالا، برگشت‌پذیری و عدم نیاز به مصرف روزانه، برای بسیاری از زنان گزینه‌ای مناسب و راحت به‌شمار می‌رود. اما آیا می‌دانید کدام نوع آی یو دی بهتر است، چه تاثیری روی پریود دارد یا برای خونریزی بعد از گذاشتن آن چه‌کار باید کرد؟ این مقاله از مای‌لیدی به تمام سوالات شما درباره این دستگاه ضد بارداری پاسخ داده است تا با اطلاعات دقیق‌تری برای استفاده از آن تصمیم‌گیری کنید.

آی یو دی (IUD) چیست؟

آی یو دی مخفف Intrauterine Device یا دستگاه داخل رحمی است که توسط پزشک متخصص برای جلوگیری از حاملگی درون رحم فرد قرار می‌گیرد. این دستگاه ساختاری به شکل حرف T انگلیسی دارد و از ماده‌ پلاستیکی پلی‌اتیلن تولید می‌شود. در انتهای IUD، یک نخ بلند دیده می‌شود که پس از گذاشتن در رحم، از طریق آن می‌توان وضعیت جای‌گذاری دستگاه را کنترل کرد.

علاوه بر گذاشتن دستگاه آی یو دی، قرص‌های ضد بارداری و حلقه‌های واژینال نیز دو روش‌ برگشت‌پذیر کنترل بارداری هستند.

انواع آی یو دی

دو نوع آی یو دی‌ اصلی وجود دارد که از نظر روکش و نوع عملکردشان باهم متفاوت هستند. در ادامه به معرفی و بررسی جزئیات هر نوع می‌پردازیم.

• آی یو دی مسی
• آی یو دی هورمونی (پروژسترونی)

آی یو دی مسی

آی یو دی مسی دارای یک روکش مسی است که به‌طور مستقیم در دیواره رحم قرار می‌گیرد و واکنش التهابی ایجاد می‌کند که مانع ورود اسپرم به تخمک می‌شود.

مس خاصیت ضد اسپرم دارد و باعث نابودی اسپرم‌های وارد شده به رحم می‌شود. این نوع دستگاه می‌تواند تا ۱۰ سال موثر باشد و برای کسانی‌که از دستگاه‌های هورمونی اجتناب می‌کنند، گزینه مناسبی محسوب می‌شود.

آی یو دی هورمونی

IUD هورمونی یا پروژسترونی حاوی مقادیر مشخصی از هورمون پروژسترون است که به‌مرور زمان در رحم آزاد شده و باعث ضخیم شدن مخاط دهانه رحم می‌شود. این ضخامت از ورود اسپرم به رحم، رسیدن آن به تخمک و در نتیجه مرحله تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند.

آی یو دی هورمونی در مدل‌های مختلفی وجود دارد که رایج‌ترین آن IUD میرنا است و حدود ۵ سال طول عمر دارد. استفاده از دستگاه ضد بارداری هورمونی معمولاً باعث کاهش درد پریود و شدت آن می‌شود.

قبل از گذاشتن آی یو دی چه معایناتی انجام می‌شود؟

قبل از گذاشتن دستگاه آی یو دی، پزشک ممکن است معاینات زیر را انجام دهد:

• معاینه لگن: بررسی کامل لگن برای بررسی وضعیت سلامت رحم و دهانه رحم.
• آزمایش پاپ اسمیر: برای اطمینان از سلامت دهانه رحم و تشخیص عفونت‌های احتمالی.
• آزمایش بیماری‌های مقاربتی: به ویژه اگر فرد سابقه یا علائم عفونت‌های مقاربتی داشته باشد.

در صورتی‌که نتایج این معاینات طبیعی باشد، نصب آی یو دی به‌‌سرعت و با اطمینان بیشتری انجام می‌شود.

نحوه گذاشتن دستگاه آی یو دی

گذاشتن دستگاه آیودی توسط پزشک متخصص در مطب انجام می‌شود. پزشک، پس از معاینه دقیق، رحم را به کمک وسیله‌ای باز نگه می‌دارد و دو بازوی دستگاه را به داخل خم کرده و لوله آن را درون رحم آزاد می‌کند.

این فرآیند ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد اما معمولاً در عرض چند دقیقه انجام می‌شود. پس از گذاشتن آیودی، ممکن است فرد احساس گرفتگی یا درد خفیف در ناحیه شکم داشته باشد که به مرور زمان کاهش می‌یابد.

چطور بفهمیم آی یو دی سر جایش قرار گرفته است؟

پس از گذاشتن دستگاه درون رحم، پزشک معمولاً توصیه می‌کند که فرد در ماه اول چندبار با انگشت، دو رشته نازک آی‌یودی را که از دهانه رحم به‌سمت واژن قرار دارد، لمس کند تا از جای‌گذاری درست آن مطمئن شود. گاهی سونوگرافی هم برای تشخیص محل آ یو دی استفاده می‌شود.

همچنین توصیه می‌شود بعد از هر دوره پریود، وضعیت دستگاه توسط فرد بررسی شود و پس از ۶ ماه یا هر گونه بروز علائم غیرعادی، برای چک کردن شرایط IUD به پزشک مراجعه کنید.

خونریزی بعد از گذاشتن دستگاه آی یو دی

ممکن است بعضی زنان بعد از آی یو دی تجربه خونریزی یا لکه‌بینی داشته باشند که در بیشتر موارد طبیعی است و معمولاً به‌عنوان یکی از عوارض اولیه این دستگاه شناخته می‌شود.

• خونریزی خفیف یا لکه‌بینی

طی چند روز تا چند هفته پس از جای‌گذاری، ممکن است لکه‌بینی‌های خفیفی رخ دهد. این نوع خونریزی اغلب نشانه‌ای از عادت کردن بدن به دستگاه است.

• خونریزی شدیدتر

برخی از زنان، به‌ویژه در صورت استفاده از آی یو دی مسی، ممکن است خونریزی‌های شدیدتر و طولانی‌تری را در طول چرخه پریود تجربه کنند. این خونریزی معمولاً طی ۳ تا ۶ ماه بهبود می‌یابد.

• خونریزی غیرعادی و طولانی

اگر خونریزی بیش از چند ماه ادامه پیدا کرد یا بسیار شدید بود، ممکن است به‌دلیل مشکلی مانند عدم درست قرار گرفتن یا جابجایی آی یو دی، عفونت یا عدم سازگاری بدن با دستگاه باشد که نیاز به مشورت با پزشک دارد.

برای درمان و کاهش خونریزی بعد از آی یو دی پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد التهابی، داروهای هورمونی یا کنترل و بررسی وضعیت دستگاه را پیشنهاد دهد.

نحوه برداشتن دستگاه IUD

خارج کردن آی یو دی توسط پزشک و با یک فرآیند سریع انجام می‌شود. پزشک با استفاده از انبرک‌های مخصوص، رشته‌های دستگاه را گرفته و به آرامی آی یو دی را بیرون می‌کشد. این فرآیند نسبت به گذاشتن دستگاه، درد کمتری دارد اما ممکن است خونریزی خفیفی را تجربه کنید.

پریود شما بلافاصله بعد از خارج کردن IUD به چرخه طبیعی خود برمی‌گردد و حتی می‌توانید برای بارداری اقدام کنید.

برداشتن آیودی از داخل رحم معمولا به چند دلیل زیر اتفاق می‌افتد:

• تاریخ انقضای آن به پایان رسیده است.
• قصد باردار شدن دارید.
• عوارض جانبی آن (مثل خون‌ریزی، سردرد و گرفتگی عضلات) باعث ناراحتی شما شده است.
• عفونت مقاربتی گرفته‌اید.
• آیودی از رحم خارج شده یا داخل رحم شکسته است.
• با وجود آیودی باردار شده‌اید.

مزایای گذاشتن دستگاه آی یو دی چیست؟

برخی از مزایای IUD نسبت به دیگر روش‌های جلوگیری از بارداری موارد زیر است:

• آی یو دی یکی از موثرترین روش‌های جلوگیری از بارداری است.
• برگشت‌پذیر است، یعنی پس از برداشتن آی یو دی، باروری مجدد بازمی‌گردد.
• نوع هورمونی، خونریزی شدید پریود و درد ناشی از اندومتریوز را کاهش می‌دهد.
• با توجه به ماندگاری بالا، هزینه کمتری نسبت به روش‌های دیگر دارد.
• آی یو دی هورمونی روشی مناسب برای مادران شیرده محسوب می‌شود.
• اثرگذاری دستگاه‌های IUD به‌طور تقریبی بین ۵ تا ۱۰ سال است .

عوارض دستگاه آی یو دی چیست؟

کسانی‌که IUD گذاشته‌اند، ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند. اما توجه داشته باشید این عوارض برای دستگاه‌های مختلف متفاوت است؛ گاهی فرد هیچ‌کدام از آنها را تجربه نمی‌کند یا صرفا با بعضی از این عوارض مواجه می‌شود.

• افزایش خونریزی پریود
• درد و گرفتگی شکمی
• عفونت
• نوسانات خلقی
• سقط جنین در صورت حاملگی
• جوش و آکنه
• افزایش وزن

تاثیر IUD روی پریود

نامنظم شدن پریود در ماه‌های اول جای‌گذاری آی یو دی اتفاقی کاملا طبیعی و معمول است. اما بعد از گذشت حدود ۶ ماه دوباره به حالت طبیعی خود برمی‌گردد. پریود اکثر افراد بعد از استفاده از آیودی تا مدت زیادی قطع می‌شود. تعدادی از زنان هم پریود سنگین‌تر و خون‌ریزی بیشتری را بعد از گذاشتن دستگاه داخل رحم تجربه می‌کنند.

در حالت کلی تاثیر IUD روی پریود به دو وضعیت زیر بستگی دارد:

• نوع پریود شما قبل از گذاشتن IUD

طبق تحقیقات در کسانی‌که قبل از گذاشتن IUD دارای خونریزی‌های خفیف بوده‌اند احتمال بیشتری وجود دارد که پریود این افراد به‌طور کامل قطع شود. اما این موضوع موقت و در هر فرد متفاوت است.

• نوع دستگاه IUD

کسانی‌که از IUDهای هورمونی استفاده می‌کنند، پریود سبک‌تری را تجربه می‌کنند. در مقابل کسانی که از IUDهای مسی استفاده می‌کنند، پریود سنگین‌تری دارند. این علائم در ۳ تا ۶ ماه اول بعد از گذاشتن IUD طبیعی است، در غیر این‌صورت حتما به پزشک مراجعه کنید.

مراقبت‌های بعد از گذاشتن آی یو دی

بعد از گذاشتن آی یو دی (IUD)، رعایت چند نکته برای جلوگیری از عوارض و اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه ضروری است:

• حداقل یک روز استراحت کنید.
• تا چند روز کارهای سنگین انجام ندهید.
• در صورت داشتن درد، از مسکن‌‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.
• هر چند هفته یک بار، نخ آی یو دی را بررسی کنید.
• بهتر است چند روز پس از جای‌گذاری دستگاه، از نزدیکی خودداری کنید.
• در صورت خونریزی شدید، داشتن درد لگن یا گرفتگی عضلانی، به پزشک مراجعه کنید.
• از مصرف داروهای بدون تجویز پزشک پرهیز کنید.

بهترین مارک دستگاه آی یو دی

انتخاب بهترین مارک آی یو دی به عواملی مانند نیازهای بهداشتی و بدن فرد، بودجه و توصیه‌های پزشکی بستگی دارد. برخی از مارک‌های معتبر شامل موارد زیر هستند:

IUD میرنا: آی یو دی هورمونی و یکی از محبوب‌ترین برندها است که ۵ تا ۸ سال دوام دارد و به‌دلیل اثرگذاری بالایش، مورد توجه قرار می‌گیرد.
کاپرتی (Copper T): از نوع مسی و با دوام ۱۰ تا ۱۲ سال، برای کسانی‌که به‌دنبال روش بدون هورمون هستند، مناسب است. پزشک شما می‌تواند بر اساس شرایط بدنی، بهترین گزینه را برایتان معرفی کند.

گذاشتن IUD برای چه‌کسانی مناسب نیست؟

استفاده از دستگاه آی یو دی (IUD) برای همه افراد مناسب نیست و در برخی موارد می‌تواند عوارض یا مشکلاتی به همراه داشته باشد. افرادی که در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند، ممکن است گزینه مناسبی برای استفاده از آی یو دی نباشند:

• زنان باردار
• افراد با عفونت‌های لگنی یا بیماری‌های مقاربتی
• زنان با خونریزی‌های غیرعادی
• بیماری‌های رحمی و ناهنجاری‌های ساختاری
• افرادی که به مس آلرژی دارند
• افراد با سابقه بیماری‌های مرتبط با هورمون‌ها
• کسانی‌که اخیراً عفونت رحم یا عفونت‌های لگنی داشته‌اند

آی یو دی بهتر است یا قرص ضد بارداری؟

آی یو دی نیاز به مصرف روزانه ندارد و اثر طولانی‌تری نسبت به قرص‌های ضد بارداری دارد. همچنین، برخلاف قرص‌ها، به‌دلیل استفاده موضعی، اثرات هورمونی کمتری دارد و برای افرادی که نمی‌خواهند هورمون مصرف کنند، مناسب است.

استفاده از آی یو دی بعد از سزارین و زایمان طبیعی

IUD را می‌توان پس از زایمان طبیعی یا سزارین استفاده کرد و باید تحت نظر پزشک انجام شود. اما توصیه می‌شود تا زمانی‌که رحم به حالت عادی بازگردد، صبر کنید. این مدت زمان معمولاً حدود ۴ تا ۸ هفته پس از زایمان است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

پریود شما حدود ۶ ماه بعد از جای‌گذاری آیودی باید به ریتم طبیعی خود برگردد. اما درصد خیلی کمی از افراد هستند که بعد از استفاده از آی یو دی هورمونی به‌طور کل پریودشان قطع می‌شود؛ در این‌صورت حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

امکان دارد دلیل پریود نشدن شما بارداری باشد اما اگر بعد از انجام آزمایش‌های لازم، مطمئن شدید که باردار نیستید، امکان دارد این موضوع به‌دلیل یکی از عوارض آیودی باشد یا مشکل هورمونی دیگری داشته باشید و ربطی به این دستگاه ضدبارداری نداشته باشد.

تشخیص هر کدام از این موضوعات هم بر عهده پزشک است؛ بنابراین بهتر است قبل از هر اقدامی به پزشک خود مراجعه کنید.

همچنین اگر بعد از گذاشتن IUD هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، مراجعه به پزشک را در اولویت قرار دهید:

• احساس درد در زمان رابطه جنسی
• کوتاهتر یا بلندتر شدن نخ دستگاه
• ترشحات غیرمعمول واژن
• درد و گرفتگی عضلات شکم
• خونریزی واژینال شدید
• سردرد
• تب و لرز

کلام پایانی

آی یو دی یکی از موثرترین و قابل‌اعتمادترین روش‌های جلوگیری از بارداری است که با انواع مختلف خود مسی و هورمونی قابل استفاده است. در این مطلب با معرفی کامل دستگاه IUD و انواع آن به سوالات شما درباره استفاده از این دستگاه پاسخ دادیم و درباره تاثیر آن روی پریود صحبت کردیم. اطلاعات و پیشنهادات خود را در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول دستگاه آی یو دی

آیا بلافاصله بعد از گذاشتن IUD می‌توان رابطه جنسی داشت؟

زمان نزديكی بعد از گذاشتن IUD هورمونی با مسی متفاوت است. اگر از دستگاه پروژسترونی استفاده کرده‌اید، توصیه می‌شود یک هفته تا ۱۰ روز رابطه جنسی نداشته باشید تا از اثرگذاری هورمون‌ها مطمئن شوید اما بعد از گذاشتن آی یو دی مسی رابطه جنسی می‌تواند اتفاق بیفتد.

چه‌کسانی با آی یو دی باردار می‌شوند؟

احتمال بارداری با IUD بسیار کم است مگر اینکه جابجایی یا خروج ناخواسته دستگاه اتفاق افتاده باشد یا آی یو دی به‌درستی جای‌گذاری نشده باشد.

چه زمانی بعد از برداشتن آی یو دی اقدام به بارداری کنیم؟

برای حاملگی بعد از برداشتن آی یو دی ابتدا با پزشک خود مشورت کنید. در حالت کلی، اگر IUD مسی باشد، بلافاصله می‌توانید برای بارداری اقدام کنید اما در مورد IUD هورمونی، بهتر است ۶ هفته بعد از خروج دستگاه صبر کنید.

منابع: Webmd