از دیرباز، سرطان یکی از مهم‌ترین مشکلات جوامع بشری بوده است. حتی امروزه با وجود پیشرفت‌های شگرف علمی و پزشکی، نه تنها از اهمیت آن کم نشده، بلکه به علت تحت کنترل در آمدن بسیاری از بیماری‌های واگیردار و افزایش شیوع بعضی سرطان‌ها، بر اهمیت آن افزوده شده است. سرطان پستان یکی از معضلات سلامتی بانوان است که ابعاد جسمی، روحی، روانی و اجتماعی خاصی دارد. شناخت سرطان پستان و اهمیت آگاهی از آن، نه تنها به تشخیص زودهنگام این سرطان و افزایش شانس درمان کمک می‌کند، بلکه عوارض احتمالی آن را نیز کاهش می‌دهد. خودآزمایی پستان موثرترین و آسان‌ترین راه برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان است که فرد می‌تواند خودش آن را انجام دهد. در ادامه با ما همراه باشید تا به طور مفصل درباره خودآزمایی پستان، زمان و نحوه انجام آن و نکات مشکوک هنگام معاینه صحبت کنیم.
خودآزمایی پستان
خودآزمایی پستان یا BSE، ترکیبی از معاینات فیزیکی و بصری پستان‌ها است که توسط خود فرد انجام می‌شود. هر زنی در هر سنی، می‌تواند این معاینه را به‌راحتی- بدون تجهیزات خاص یا صرف هزینه اقتصادی- تنها در عرض 15 دقیقه انجام دهد. هدف از این معاینه ماهانه، آشنایی با ویژگی‌های پستان است که به شما کمک می‌کند هر گونه تغییر یا ناهنجاری در پستان‌های خود، مانند یک توده جدید یا تغییرات پوستی را در مراحل اولیه شناسایی و برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که:
70 درصد سرطان‌های پستان طی معاینه پستان توسط خود فرد، کشف می‌شود.
اما به هیچ وجه نباید از این موضوع این‌طور برداشت کرد که معاینه ماهانه می‌تواند جایگزین معاینه بالینی توسط پزشک یا ماموگرافی شود. در واقع معاینات منظم در فواصل 6 تا 12 ماه توسط پزشک و انجام ماموگرافی مطابق نظر پزشک، برای محافظت از شماست و باید همراه با خودآزمایی پستان انجام شود.
زمان انجام خودآزمایی پستان
به زنان بزرگسال از سن 20 سالگی به بعد، توصیه می‌شود حداقل یکبار در ماه خودآزمایی پستان را انجام دهند. بهترین زمان انجام معاینه ماهیانه، برای زنانی که هنوز پریود می‌شوند، به هر علت عادت ماهیانه نمی‌شوند یا به سن یائسگی رسیده‌اند، متفاوت است.
برای زنانی که همچنان پریود می‌شوند:
بهترین زمان انجام معاینه 2 تا 3 روز بعد از پایان عادت ماهیانه یعنی حدود روز نهم یا دهم از شروع عادت ماهیانه است. چرا که در این زمان، پستان‌ها کمترین میزان حساسیت و سنگینی را دارند و انجام معاینه راحت‌تر و نتیجه آن دقیق‌تر است.
برای زنانی که به هر علت عادت ماهیانه نمی‌شوند:
یک روز مشخص در هر روز اول ماه، بهترین زمان انجام خودآزمایی پستان است.
برای زنانی که در دوران شیردهی هستند و از پستان خود به نوزادشان شیر می‌دهند:
بهترین زمان انجام معاینه پستان، بعد از شیر دادن به نوزاد و تخلیه شیر از پستان است که می‌توانید به دقیق‌ترین نتیجه برسید.
و برای زنانی که به سن یائسگی رسیده‌اند، رحم یا تخمدان‌شان از طریق عمل جراحی خارج شده:
یک روز مشخص در هر ماه (ترجیحا روزهای اول ماه)، بهترین زمانی است که می‌توانند معاینه پستان را انجام دهند.
در نظر داشته باشید که اگر زنی در سنین پیش از یائسگی است و تخمدان‌ها در بدن او باقی هستند، بهتر است برای انجام معاینه دقیق‌تر پستان خود به پزشک مراجعه کند. همچنین به فردی که از درمان‌های هورمونی استفاده می‌کند، توصیه می‌شود درباره زمان انجام خودآزمایی پستان با پزشک مشورت کند.
نحوه انجام خودآزمایی پستان
خودآزمایی پستان شامل دو مرحله کلی است: نگاه کردن و لمس کردن
با نگاه گردن به پستان‌های خود شروع کنید
بعضی از بیماری‌های پستان، به ویژه سرطان، تغییراتی در ظاهر پستان ایجاد می‌کنند که صرفاً با دقیق نگاه کردن به پستان‌ها می‌توان آن‌ها را تشخیص داد. پس در قدم اول لازم است با ظاهر پستان‌های خود آشنا باشید تا تغییرهای احتمالی در آن‌ها را تشخیص دهید.
مراحل نگاه کردن:
- دست‌ها را در دو طرف بدن به حالت آویزان قرار دهید.
- همزمان با دیدن پستان‌ها، دست‌ها را از کنار سرتان صاف بالا بکشید.
- دست‌ها را از آرنج خم کنید و به کمر فشار دهید.
- دست‌های خود را صاف به جلو بکشید و کمی به سمت جلو خم شوید.
در هر چهار وضعیت، پستان‌ها را به دقت نگاه کنید. در صورتی که تغییری مانند فرورفتگی پوست یا نوک پستان، قرمزی یا زخم، پوسته پوسته شدن یا انحراف نوک پستان‌ها، برآمدگی یا برجستگی در قسمتی از پستان دیدید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
نامتقارن بودن پستان‌ها، اگر از قبل یعنی دوران بلوغ یا بعد از شیردهی و یا به طور مادرزادی بوده باشد، طبیعی است. اما حتی کوچکترین تغییر در اندازه پستان‌ها نیز مهم است و باید بررسی شود.
مرحله بعدی خودآزمایی، لمس کردن پستان‌ها است
هنگام لمس پستان‌ها، بهتر است از قسمت انتهایی بند آخر 3 انگشت میانی دست‌ها (و نه نوک انگشتان) استفاده کنید که اصطلاحا به این قسمت، نرمه انگشت گفته می‌شود و حساسیت لمس آن بیشتر از بقیه نقاط است. محدوده‌ای که بین استخوان ترقوه از بالا، استخوان جناغ سینه و زیر بغل از طرفین و دو انگشت پایین‌تر از لبه پایین پستان، در محل کش لباس زیر از پایین قرار دارد باید با همان نرمه انگشت معاینه شود.
برای لمس هر دو پستان، بهتر است دراز بکشید. برای معاینه پستان راست همیشه از دست چپ و برای معاینه پستان چپ همیشه از دست راست استفاده کنید. همچنین توصیه می‌شود برای معاینه پستان راست یک بالش کوچک زیر شانه چپ و دست چپ را زیر سر قرار دهید. شانه شما باید به‌اندازه‌ای بالا رود که پستان چپ در وسط قفسه سینه قرار بگیرد و به هیچ سمتی انحراف نداشته باشد.
پستان را به طور کامل با حرکات چرخشی کوتاه لمس کنید. برای لمس، انگشتان را روی قفسه سینه با فشار کم، متوسط و زیاد بچرخانید تا لمس سطحی و عمقی در هر ناحیه انجام شود. برای اینکه تمام پستان معاینه شود می‌توانید به دو روش زیر، خودآزمایی را انجام دهید:
- لمس تمام پستان به صورت دایره‌های متحدالمرکز از اطراف به سمت نوک پستان
- تقسیم پستان به 4 قسمت و معاینه هر ربع ساعت یک بار به‌طور جداگانه
بعد از انجام معاینه، ابتدا دنباله یکی از پستان‌ها را در ناحیه زیر بغل و سپس گودی زیر بغل را از نظر وجود توده پستانی یا زیر بغلی بررسی و سپس پستان مقابل را به همین شیوه لمس کنید.
از آنجایی که هنگام استحمام، پوست پستان لغزنده و اصطکاک در لمس کمتر است و معاینه راحت‌تر انجام می‌شود، می‌توانید خودآزمایی پستان را در این موقعیت نیز انجام دهید.
هرگز بین دو انگشت خود، پستان را فشار ندهید؛ چون در این حالت به طور کاذب توده احساس می‌کنید. فقط در انتهای معاینه، نوک پستان را مانند حالت دوشیدن فشار کمی بدهید تا در صورت وجود ترشح، آن را پیدا کنید.
با این حال توصیه می‌شود به منظور آمادگی برای انجام معاینه پستان، قبل از شروع خودآزمایی درباره دستورالعمل‌ها و تکنیک‌های آن با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
هنگام خودآزمایی پستان، موارد زیر را در نظر داشته باشید تا در صورت وجود هر یک از آن‌ها به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم و معاینات بالینی پستان شامل ماموگرافی و سونوگرافی انجام شود.
- لمس توده در پستان
- افزایش اندازه توده‌ای که از قبل وجود داشته
- پوسته‌پوسته شدن، قرمزی و خارش نوک پستان
- ترشح غیر طبیعی از نوک پستان
- علائم پوستی مانند فرورفتگی پوست یا نوک پستان، انحراف نوک پستان، قرمزی، زخم و …
سخن آخر
انجام خودآزمایی ماهیانه پستان به شما در حفظ سلامت پستان و تشخیص علائم اولیه بیماری کمک می‌کند. شما می‌توانید معاینه پستان را در برنامه معمول خود بگنجانید و هر ماه آن را انجام دهید. با هر بار خودآزمایی پستان، بیشتر بدن خود را می‌شناسید و از تغییرات آن آگاه می‌شوید. سپس می‌توانید آن‌ها را با پزشک متخصص خود در میان بگذارید. خواندن این مقاله به شما کمک می‌کند با نحوه درست خودآزمایی و نکات لازم آن آشنا شوید.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/breast-exam/about/pac-20393237
https://www.nationalbreastcancer.org/breast-self-exam/